Polaków zapytano o opiekę na starość dla nich samych. Najczęściej mówią o pielęgniarce lub opiekunce w domu

41 proc. badanych chciałoby, aby w przyszłości ich bliscy zapewnili im opiekunkę lub pielęgniarkę przychodzącą do domu. Niemal jedna trzecia za najlepsze rozwiązanie dla siebie uważałaby natomiast ośrodek opieki. Po dekadzie ponowiono badanie na temat postrzegania domów opieki. Badanie "Ośrodki opieki długoterminowej w świadomości Polaków - opinie i wyzwania" zostało przeprowadzone w dniach 6-13 marca 2024 roku przez agencję ARC Rynek i Opinia na zlecenie emeis Polska (dawniej Orpea Polska).

Badanie zostało przeprowadzone metodą wywiadów internetowych (ang. Computer-Assisted Web Interview - CAWI), wśród członków panelu internetowego ARC Rynek i Opinia. Respondenci zostali wybrani z szerokiej grupy ze względu na wiek swój oraz ich rodziców. Są to osoby, które stanęły przed problemem opieki długoterminowej albo, prawdopodobnie niebawem, będą musiały się znim zmierzyć. Badaniem objęto 503 osoby, w 2014 roku było to 513 osób.

Opieka długoterminowa: spada liczba osób skłonnych opiekować się bliskimi w domu

Dekadę temu ponad połowa respondentów (52 proc.) zdecydowałaby się na opiekę nad osobą bliską, niezdolną do samodzielnego funkcjonowania sprawowaną przez rodzinę, a tylko 23 proc. skorzystałoby z pomocy zewnętrznego ośrodka. Po 10 latach te proporcje uległy zmianie - do 37 proc. spadł odsetek osób, które chciałyby zaopiekować się swoimi bliskimi w domu, natomiast do 34 proc. wzrosła grupa wskazujących na opiekę w specjalistycznym ośrodku. W przypadku konieczności podjęcia decyzji o opiece nad bliską osobą rozwiązaniem wybieranym w pierwszej kolejności jest zatrudnienie opiekunki lub pielęgniarki, która przychodziłaby do domu.

W ciągu dekady praktycznie się to nie zmieniło - w 2014 r. było to 48 proc, a w 2024 r. 44 proc. Wzrosła natomiast liczba osób szukających ośrodka opieki, któremu mogliby powierzyć swojego bliskiego.

Blisko 70 proc. respondentów uważa, że w ośrodkach opieki zapewniona jest nie tylko profesjonalna opieka, ale także leczenie i rehabilitacja (2014: 59 proc., 2024: 68 proc.) oraz że ośrodki opieki to najlepsza opcja w przypadku osoby niesamodzielnej (2014: 48 proc., 2024: 60 proc).

To dlatego ankietowani powierzyliby osobę bliską pod opiekę specjalistycznego ośrodka. Uważają, że sami nie potrafiliby zapewnić profesjonalnej opieki, leczenia i rehabilitacji – tego zdania jest ponad połowa badanych, choć odsetek ten zmniejszył się w porównaniu z poprzednim badaniem (2014: 62 proc., 2024: 52 proc.).

Dodatkowo, prawie połowa respondentów uważa, że w ośrodku opieki ich bliski będzie miał zapewnioną najlepszą opiekę lekarzy i pielęgniarek. Dla nieco ponad połowy równie ważnym argumentem decydującym jest przyjazny personel (2014: 61 proc., 2024: 55 proc.).

Najczęstszym aspektem negatywnym przeciwników opieki w ośrodku pozostaje przekonanie, że bliski najlepiej będzie czuł się w miejscu, które dobrze zna (2014: 59 proc., 2024: 56 proc.). Prawie połowa miałaby wyrzuty sumienia (45 proc.).

Coraz częstsze obawy o akty przemocy w domach opieki

W porównaniu z poprzednią falą badania, istotnie wzrosła obawa dotycząca możliwości wystąpienia aktów przemocy w stosunku do bliskiej osoby w ośrodku opieki (z 25 proc. w 2014 r., do 35 proc. w 2024 r.). Wciąż panuje przekonanie, że w placówkach dzieje się dużo złego, a osoby tam przebywające bywają nieszanowane i źle traktowane. 

Prawie 40 proc. badanych uważa, że podjęcie decyzji o powierzeniu niesamodzielnej bliskiej osoby pod opiekę ośrodka zależy od indywidualnej sytuacji rodzinnej. Opinię potępiającą takie zachowanie jako "dbanie o swoją wygodę" i "pozbycie się problemu z domu" wyraziło tylko 6 proc. badanych - tyle samo co w 2014 r. Z 5 proc. do 3 proc. spadł odsetek tych, którzy jednoznacznie deklarują, że nigdy by się na to nie zdecydowali.

Jako główny negatywny skutek poświęcenia się opiece w domu wskazano zły stan psychiczny lub depresję opiekunów domowych. W 2024 r. ten aspekt wskazało aż 67 proc. badanych – istotnie więcej niż 10 lat temu (2014: 59 proc.).

Na drugim miejscu znalazła się obawa dotycząca zmniejszenia zarobków lub utraty pracy wynikająca z konieczności ciągłej opieki nad osoba bliską (61 proc.), a na trzecim ograniczenie kontaktów towarzyskich oraz izolacja społeczna. Co czwarty ankietowany wskazywał rozpad rodziny.

Zachęty w postaci świadczeń pieniężnych i usług oraz poradnictwa w celu podtrzymania gotowości rodziny do pełnienia funkcji opiekuńczych wydłużyłyby okres, w jakim rodzina zdecydowałaby się zapewnić opiekę bliskiej osobie w starszym wieku. Prawie 1/3 badanych oczekiwałaby od państwa zwiększenia świadczeń na rzecz opiekunów nieformalnych (2014: 29 proc., 2024: 27 proc.).

Co 5. badany wskazał na potrzebę bezpłatnej opieki w ośrodku opieki - odsetek ten wzrósł istotnie w porównaniu z 2014 r. - z 12 proc. do 19 proc. w tym roku.

Zdecydowanie mniej badanych w porównaniu z 2014 r., oczekuje wprowadzenia przepisów umożliwiających pogodzenie pracy z opieką nad osobą bliską (2014: 26 proc., 2024: 18 proc.) oraz przejrzystego systemu świadczeń socjalnych (2014: 20 proc., 2024: 15 proc.). Wzrósł natomiast odsetek wskazań na bezpłatną pomoc psychologiczną dla opiekunów domowych.

Polaków zapytano o formę opieki dla nich samych

W badaniu zadano również pytanie o stosunek respondentów do wyboru rodzaju opieki dla nich samych w przyszłości, gdyby zaistniała taka potrzeba.

W takiej sytuacji najczęściej chcieliby, aby ich bliscy zapewnili opiekunkę lub pielęgniarkę przychodzącą do domu (41 proc.). Niemal jedna trzecia za najlepsze rozwiązanie dla siebie uważałaby natomiast ośrodek opieki (30 proc.). W porównaniu do wyników sprzed 10 lat, spadł odsetek tych, którzy chcieliby aby opiekę zapewniła im rodzina (2014: 29 proc., 2024: 23 proc).

Koalicja "Na pomoc niesamodzielnym" organizując od kilku już  lat konferencje poświęcone opiece długoterminowej zawsze zwraca uwagę na status tej opieki i potrzeby społeczne w tym zakresie. Zatrważające prognozy demograficzne, braki kadrowe, poprawa dostępności i jakości profesjonalnych usług opiekuńczych, wspieranie opiekunów nieformalnych, zapewnienie stabilnego finansowania sektora opieki długoterminowej, cyfryzacja i deinstytucjonalizacja to problemy i wyzwania, z którymi mierzą się wszystkie starzejące się społeczeństwa europejskie. Badania wskazuje na dane statystyczne, tymczasem potrzebne są głębokie zmiany systemowe związane chociażby z deinstytucjonalizacją, brakami kadr, edukacją opiekunów medycznych i systemowym finansowaniem.

Z treścią raportu z badania "Ośrodki opieki długoterminowej w świadomości Polaków - opinie i wyzwania" można zapoznać się tutaj.

Źródło: www.rynekzdrowia.pl i www.emeis.pl